Grzyb na roślinach – jak z nim walczyć?
Nawet jeśli bardzo troszczymy się o nasze rośliny, czasami po prostu nie da się zapobiec chorobie grzybowej. Można jednak skutecznie walczyć z tym problemem, dlatego tak istotne jest, by być wyczulonym na pierwsze oznaki obecności grzybów na różnych częściach roślin. Przeczytaj, jakie są rodzaje chorób grzybowych, jakie dają objawy i czy można im, choć do pewnego stopnia, przeciwdziałać.
Spis treści
Najczęstsze choroby grzybowe roślin – objawy, zapobieganie i zwalczanie
Plamistość liści
W przypadku roślin doniczkowych prawdopodobnie najczęściej spotykana choroba grzybowa to plamistość liści, którą powodują różne gatunki grzybów. Oznaki są trudne do przeoczenia – na liściach pojawiają się okrągłe, brązowe przebarwienia z ciemniejszą obwódką. Mają one tendencję do powiększania się i zlewania ze soną. Porażone liście mogą całkowicie obumrzeć.
Choroba może też przybierać postać bardziej czerwonych lub żółtych plam, wewnątrz których pojawia się jaśniejszy punkt, a stopniowo także dziura. Często mówi się wówczas o tzw. rdzy na liściach. Plamistość liści bardzo często dotyczy takich gatunków roślin doniczkowych, jak paprocie, palmy, bluszcz czy calathea. W ogrodzie będą to złocienie, bukszpany, a także zboża i liczne gatunki owoców oraz warzyw.
Co zrobić w przypadku plamistości liści? Należy bezzwłocznie usunąć zainfekowane części rośliny i zastosować oprysk preparatem przeznaczonym specjalnie do tego rodzaju grzyba. Im szybciej wykonamy ten zabieg, tym lepiej. W wielu przypadkach konieczne będzie powtórzenie go po upływie 2 lub 3 tygodni.
Jeśli przez chorobę zostaną porażone drzewa, konieczne jest obcięcie całych zakażonych gałęzi (zanim zastosujemy opryski na plamistość liści, pamiętajmy o posmarowaniu ran rośliny środkiem zawierającym fungicydy).
Czy można się jakoś ustrzec plamistości liści? W tym przypadku bardzo istotne jest, by unikać moczenia liści przy podlewaniu roślin doniczkowych i na bieżąco usuwać opadłe liście. Roślinom uprawianym w ogrodzie należy regularnie przerzedzać pędy i wyrywać rosnące wokół nich chwasty.
Nie można też sadzić ich zbyt blisko siebie. Jeśli w poprzednim sezonie grzyb wystąpił, możemy zapobiec rozwojowi choroby, stosując oprysk profilaktyczny w maju i czerwcu. Istnieją specjalne środki podnoszące odporność roślin.
Ryzyko, że grzyby zaatakują roślinę, jest też zdecydowanie większe, gdy cierpi ona na niedobór składników pokarmowych, pamiętajmy zatem o nawożeniu, odpowiednio dobranym do potrzeb danego gatunku.
Plamistość liści
Mączniak prawdziwy
Mączniak prawdziwy to choroba, za którą nie odpowiada jeden rodzaj grzyba, ale różne gatunki z rzędu mączniakowców. Objawy mączniaka wyraźnie widoczne są gołym okiem. To mączysty, biały nalot pokrywający liście. Z upływem czasu przybiera on ciemniejszą barwę, można też dostrzec czarne zarodnie grzyba.
Choroba szybko postępuje, doprowadzając do pojawienia się deformacji na liściach oraz znacznego osłabienia rośliny, która w końcu całkowicie obumrze. Gatunki uprawne wydadzą niższe plony, które i tak nie będą się nadawały do spożycia.
Na zarażenie mączniakiem prawdziwym najbardziej narażone są rośliny, które rosną w środowisku o wysokiej temperaturze i podwyższonej wilgotności powietrza. Czynnikiem ryzyka jest także niedobór światła.
Rozwój tych grzybów jest wyjątkowo częstym problemem u róż, berberysów, floksów wiechowatych, azalii, begonii, petunii, cyklamenów, hortensji, traw ozdobnych czy cissusów. Jeśli chodzi o rośliny jadalne, mączniak prawdziwy atakuje np. pomidory, pietruszkę, dynie, jabłonie, grusze, agrest, winorośl czy truskawki.
Możemy ograniczyć ryzyko, dbając o zachowanie odpowiednich odstępów między roślinami, co poprawi cyrkulację powietrza. Nie narażajmy ich także na zbyt duże wahania temperatur i dbajmy o odpowiednio skomponowane nawożenie – pojawieniu się mączniaka prawdziwego szczególnie sprzyja nadmiar azotu w glebie.
Zdrowe rośliny należy izolować od tych zainfekowanych przez grzyb, a w walce z nim zdać się na specjalistyczne preparaty – skuteczny oprysk na mączniaka będzie zawierał w swoim składzie lecytynę albo siarkę. Zalecane jest również stosowanie profilaktycznych środków ochrony roślin, a także biopreparatów czy gnojówki z pokrzyw.
Mączniak na liściach
Mączniak rzekomy
Poważniejszym problemem dla roślin może się okazać mączniak rzekomy. Jest on trudniej zauważalny, mniej charakterystyczny i bardziej podstępny od mączniaka prawdziwego, a przez to zwalczenie go na czas może okazać się wyzwaniem.
Pierwsze oznaki choroby mogą do złudzenia przypominać błędy pielęgnacyjne czy poparzenia słoneczne. Późną wiosną lub latem na liściach (po ich wierzchniej stronie) pojawiają się nieduże, żółte lub czerwone plamy, które stopniowo się powiększają i zlewają ze sobą. Porażone przez mączniaka rzekomego części rośliny żółkną i usychają. Zaatakowane owoce ulegają skurczeniu i szybko obumierają.
W bardziej wilgotnym środowisku także po spodniej stronie liści pojawia się nalot – jest on wówczas biały, szary lub lekko fioletowy, mączysty, podobny do tego, który towarzyszy obecności mączniaka prawdziwego.
Mączniak rzekomy jest trudny do zwalczenia, dlatego szczególną rolę odgrywa zapobieganie jego pojawieniu się. Wszelkie pozostałości roślinne należy szybko usuwać i poddawać utylizacji, a jeśli mamy do czynienia z roślinami, które zostały zaatakowane przez mączniak, ich resztki pod żadnym pozorem nie mogą trafić na kompostownik, skąd grzyby mogłyby się rozprzestrzenić po całym ogrodzie.
Tak jak inne choroby grzybowe, mączniak doskonale rozwija się w wilgotnym środowisku, dlatego unikajmy nadmiernego podlewania, a zwłaszcza zraszania. Zamoczeniu liści zapobiega zainstalowanie systemu nawadniania kropelkowego. Rośliny można zapobiegawczo podlewać wywarem sporządzonym z liści cebuli albo gnojówką ze skrzypu polnego. Przydatny będzie też oprysk miedzianem.
Gdy już pojawi się mączniak rzekomy, roślina musi jak najszybciej zostać potraktowana profesjonalnym środkiem grzybobójczym (zwróćmy uwagę, by był odpowiedni nie tylko do patogenu, ale też do konkretnego gatunku roślin).
Szara pleśń
Winowajcą w przypadku tej choroby jest grzyb Botrytis cinerea. Od razu rzucający się w oczy objaw to charakterystyczny, szary lub bardziej brązowy, nalot na liściach oraz innych częściach roślin. Jest on puszysty i pylący, co wynika z obecności zarodników grzyba. Jego pojawienie się poprzedzają jednak brunatne lub szarawe plamy na roślinach – już wtedy powinniśmy na nie zareagować.
Do gatunków kwiatów doniczkowych i ogrodowych, które są najbardziej narażone na szarą pleśń, należą philodendrony, cyklameny, goździki, calanchoe, draceny, fikusy, dalie, azalie, tulipany, pelargonie czy paprocie. Choroba atakuje też rośliny uprawiane jako żywność, np. maliny, truskawki, winorośle, jabłonie, porzeczki, paprykę, fasolę czy pomidory.
Słaba wentylacja, wysokie temperatury i znaczna wilgotność to idealne warunki rozwoju tej choroby, zapewnijmy zatem roślinie odpowiednią cyrkulację powietrza (doniczki ustawiajmy w pewnych odstępach od siebie, a rośliny uprawiane w ogrodzie sadźmy z zachowaniem właściwej dla danego gatunku rozstawy). Nie dopuszczajmy też do moczenia liści w czasie podlewania.
Największe ryzyko, że pojawi się szara pleśń, istnieje wówczas, gdy roślina jest z jakiegoś powodu osłabiona, należy więc zrobić wszystko, by miała zapewnione idealne warunki do rozwoju, w tym odpowiednio skomponowane nawozy.
Jeśli już pojawiła się szara pleśń, najskuteczniejszym sposobem walki z nią będą opryski. Na rynku dostępne są różne środki chemiczne i biologiczne przeznaczone do tego grzyba. W ogrodzie warto stosować je także profilaktycznie, wiosną oraz latem po intensywnych opadach deszczu, którym towarzyszą wysokie temperatury powietrza.
Szara pleśń na owocach
Jak zwalczać choroby grzybowe roślin? Kilka ogólnych porad
- Pamiętaj, by regularnie sprawdzać, czy na roślinach nie pojawiły się jakiekolwiek objawy chorób grzybowych, zwykle będą to plamy na liściach bądź nalot. Na bieżąco usuwajmy także zwiędłe i pożółkłe liście, a w przypadku roślin ogrodowych systematycznie oczyszczajmy podłoże z chwastów oraz różnych pozostałości roślinnych.
- Grzyby najlepiej rozwijają się w wilgotnym środowisku, uważajmy zatem na nadmierne podlewanie i zbyt obfite zraszanie. Unikajmy ponadto moczenia liści. Kolejne czynniki ryzyka to niewłaściwe nawożenie, niedobór światła, zbyt niska albo zbyt wysoka temperatura oraz nadmierna wilgotność powietrza.
- Gdy zauważymy jakieś objawy grzyba, chorą roślinę powinniśmy jak najszybciej odizolować od innych okazów i usunąć porażone części, bo choroba szybko może się roznieść. W dalszej kolejności wyjmijmy roślinę z doniczki, by sprawdzić system korzeniowy. Jeżeli został on zaatakowany przez grzyby, pozbądźmy się zgniłych korzeni i wymieńmy podłoże.
- W przypadku chorób grzybowych roślin najskuteczniejsze będą profesjonalne fungicydy, które można zakupić w sklepach ogrodniczych. Powinny one charakteryzować się działaniem systemicznym, wnikać w głąb rośliny, dzięki czemu możliwe będzie uniknięcie rozniesienia się choroby na pozostałe jej części. Środki chemiczne mogą występować jako opryski lub preparaty do podlewania roślin. W zapobieganiu rozprzestrzenianiu się grzybów pomóc może także olejek neem.
Podsumowanie
Grzyby mogą zaatakować zarówno rośliny doniczkowe, jak i te uprawiane w ogrodach. Najczęstsze choroby grzybowe to plamistość liści, mączniak prawdziwy, mączniak rzekomy oraz szara pleśń.
Oznaki problemów w większości przypadków będą dość wyraźne, a obejmują przede wszystkim różnego rodzaju plamy, przebarwienia czy nalot na liściach i innych częściach rośliny.
W zapobieganiu inwazji grzybów dużą rolę pełnią działania profilaktyczne oraz odpowiednia pielęgnacja, a gdy choroba już się pojawi, najlepszym wyborem będą specjalistyczne fungicydy.
