Jak założyć ogród na dachu – poradnik
Dach jest często niewykorzystaną powierzchnią, służy tylko i wyłącznie do osłony budynku. Istnieje jednak możliwość wykorzystania dachu do tego by powiększyć powierzchnię ogrodu lub zbudować zielony zakątek w betonowej dżungli. Jak założyć zielony dach, jakie warunki musimy spełnić, czy możliwy jest ogród na dachu bloku? Dowiesz się tego z niniejszego poradnika.
Spis treści
Dlaczego warto założyć ogród na dachu?
Ogrody dachowe to rozwiązanie które pojawiło się w światowej architekturze za sprawą modernistycznych projektów budynków mieszkalnych Le Corbusiera. Architekt ten jest odpowiedzialny za bardzo dużą część pomysłów, jakie obecnie realizuje się przy budowie nowoczesnych budynków. Jako jeden z pierwszych postawił on na ergonomię, użyteczność i równowagę pomiędzy nowoczesnymi konstrukcjami i przyrodą. Jednym z wracających do łask pomysłów tego wybitnego twórcy są ogrody na dachach.
Mają one bardzo wiele zalet praktycznych. Po pierwsze ogród na dachu oczyszcza powietrze, odpowiednio skomponowana szata roślinna na dachu będzie pochłaniać nie tylko dwutlenek węgla, ale też cząsteczki smogu czy metale ciężkie. Dodatkowo ogród odciąża instalację ściekową, ponieważ zatrzymuje dużą część wody deszczowej, nie musi być ona odprowadzana do oczyszczalni, a parując poprawia lokalny mikroklimat.
Ogród na dachu zapewnia też bardzo skuteczną izolację termiczną i akustyczną. Przepuszczalność dźwiękowa zielonego dachu może być do 8 dB mniejsza niż tradycyjnego. Warstwa ziemi i rośliny dobrze chronią zarówno przed przemarzaniem i zimą akumulują ciepło, jak i przed nagrzewaniem się dachu latem. Pozwala to mocno zredukować koszty klimatyzacji i ogrzewania.
Cechy te powodują, że jeżeli mamy możliwość, warto rozważyć zielony dach u siebie.
Rodzaje ogrodów dachowych
Zielone dachy możemy podzielić na trzy podstawowe rodzaje. Są to:
- dachy ekstensywne;
- dachy półekstensywne;
- dachy intensywne.
To który rodzaj uprawy dachowej wybierzemy dla siebie zależy przede wszystkim od konstrukcji i możliwości dachu. W drugiej kolejności liczą się nasze potrzeby i to w jaki sposób chcemy wykorzystywać ogród na dachu.
Ogrody ekstensywne są najlżejsze, ich ciężar to od 50 do 170 kilogramów na metr kwadratowy, można je zbudować na większości dachów. Warstwa substratu (warstwy wegetacyjnej) wynosi od 2 do 20 cm. Można na niej hodować rośliny płytko zakorzenione, o niewielkich wymaganiach glebowych, takie jak trawy, mchy, porosty, rośliny skalne. Dach ekstensywny świetnie spełnia rolę zielonego tarasu dachowego.
Na dachu półekstensywnym warstwa substratu jest nieco większa niż 20 cm. Dzięki temu można zasiać na niej rośliny kwietne czy cebulowe. Daje to większe możliwości kształtowania ogrodów dachowych, ubarwienia ich kwiatami i inną niską roślinnością.
Dachy intensywne zwykle zakłada się na budynkach specjalnie do tego przygotowanych. Ciężar takiego ogrodu może dochodzić nawet do 1000 kilogramów na metr kwadratowy. Tego typu zielony dach to spora inwestycja, szczególnie w przypadku już istniejących budynków, gdzie zwykle trzeba przebudować cały dach, jednak możliwości jakie daje są ogromne.
Dach z intensywną uprawą pozwala nie tylko na sadzenie niskich roślin, ale też krzewów czy mniejszych drzew. Możliwe jest ustawienie tam infrastruktury ogrodowej, małej architektury czy założenie oczka wodnego. To pełnoprawny ogród, niemal taki sam jak na powierzchni ziemi.
Ogród na dachu z drzewami
Jak założyć ogród na dachu?
Ogród na dachu może być ozdobą nie tylko budynków mieszkalnych, ale też gospodarczych, garaży, altanek ogrodowych, a nawet altan śmietnikowych. Pozwoli on nie tylko upiększyć przestrzeń, ale też zakryć nieestetyczne budynki, które z konieczności stoją na naszym podwórzu.
Na jakim dachu można założyć ogród?
Planując budowę ogrodu na dachu, musimy przede wszystkim zwrócić uwagę na jego konstrukcję. Źle dobrane parametry mogą doprowadzić do uszkodzenia konstrukcji dachu i całego budynku, co może mieć opłakane skutki. Nawet jeżeli planujemy założyć ogród ekstensywny, warto skonsultować to zawodowym architektem, a w razie potrzeby przeprowadzić badanie nośności dachu.
Ogród można założyć nie tylko na płaskich, ale też na dachach skośnych. Spadek dachu nie powinien przekraczać 25%, a przy odpowiednio dobranej roślinności i konstrukcji 35%.
Warstwy podłoża ogrodu na dachu
Konstrukcja dachu z ogrodem ma charakter warstwowy. W przypadku gdy budujemy zielony dach, przeważnie wybiera się odwrócony schemat budowy dachu, czyli taki w którym warstwa hydroizolacyjna znajduje się pod warstwą termoizolacyjną. Omówimy teraz każdą z warstw po kolei, zaczynając od spodu.
Podłoże dachu
By rozpocząć budowę ogrodu całą powierzchnię dachu musimy pokryć wytrzymałym podłożem. Przy dachach płaskich najczęściej jest to podłoże ze zbrojonego betonu. Stosuje się do tego celu płyty stropowe, które są mocne i stosunkowo lekkie, dzięki ażurowej budowie.
Mniejsze dachy i dachy skośne przeważnie wykonuje się z drewna. Ich wytrzymałość jest mniejsza niż w przypadku dachów betonowych, ale dachy skośne zwykle nie nadają się do intensywnej uprawy roślin.
Warstwa hydroizolacyjna
To najważniejsza dla trwałości budynku warstwa zielonego dachu. Zapobiega ona wciekaniu wody w strop i ściany. Ziemia i roślinność zatrzymują wodę, więc wszelkie nieciągłości w warstwie izolacji wodnej będą nieść za sobą konsekwencje w postaci wilgoci, grzybów i pleśni, a w dalszej kolejności mogą skutkować uszkodzeniami mechanicznymi ścian.
Hydroizolacja dachu może być wykonana na kilka sposobów. Najpopularniejsze są dwie warstwy papy bitumicznej, przeważnie specjalistycznej, zabezpieczonej przed przerastaniem. Zabezpieczenie może mieć charakter chemiczny (powierzchniowy środek zapobiegający przerastaniu) lub mechaniczny (folia miedziana wewnątrz arkusza papy). Nowoczesne papy bitumiczne są dodatkowo modyfikowane polimerami SBS (elastomerów), dzięki czemu nie odkształcają się trwale pod wpływem obciążenia i są bardziej wytrzymałe.
Oprócz papy jako hydroizolacji możemy użyć folii budowlanej, lub nieco bardziej specjalistycznej folii EPDM na bazie kauczuku syntetycznego.
Jeżeli zajmujemy się stropem betonowym, dobrym rozwiązaniem będą masy bitumiczne, niekiedy zbrojone siatką metalową, którymi pokrywa się podłoże. Uzyskujemy dzięki nim jednorodną, ciągłą powłokę, która nie będzie przeciekać jeżeli nie zostanie uszkodzona mechanicznie.
Rośliny na paletach na dachu
Warstwa ochronna
Na powierzchni hydroizolacji należy ułożyć dodatkową warstwę chroniącą przed wrastaniem korzeni roślin. Powinna być ona przepuszczalna, ale spełniać swoje zadanie.
Najlepiej do tego celu nadaje się geowłóknina, można też użyć nowoczesnych materiałów specjalistycznych na bazie tworzywa sztucznego, których skuteczność jest wyższa, ale są też o wiele droższe.
Warstwa termoizolacyjna
Oprócz zabezpieczenia przed wodą, zielone dachy powinny być też odpowiednio zabezpieczone termicznie. Warstwa ziemi izoluje, jednak nie w pełni, dlatego w budynkach mieszkalnych konieczne jest zastosowanie termoizolacji. Warstwę tę możemy pominąć w przypadku budynków gospodarczych czy architektury ogrodowej.
Najlepszym materiałem w przypadku zielonego dachu są płyty z pianki poliuretanowej PIR. Płyty te są stabilne i wytrzymałe, mają znormalizowane wymiary i łatwo się je układa. Dodatkowo posiadają specjalne rowki odpływowe, które ułatwią odprowadzenie nadmiaru wody.
Zamiast pianki PIR można użyć twardego styropianu (Styrodur XPS). Nie poleca się wełny mineralnej, która ma tendencję do zatrzymywania wody.
Warstwa drenażowa
Głównym zadaniem warstwy drenażowej jest odprowadzanie wody do odpływów. Zwykle stanowi też dodatkową przestrzeń dla korzeni roślin, dzięki której mogą one silniej zaczepić się do podłoża.
Jako warstwy drenażowe stosuje się zarówno materiały naturalne, takie jak żwir czy gryz (drobny tłuczeń) jak i sztuczne, keramzyt (kruszywo z wypalonej gliny), maty drenujące czy maty kubełkowe z tworzyw sztucznych. Materiały sztuczne są lżejsze, dlatego są dobrym wyborem na uprawy ekstensywne i półekstensywne. Drenaż z kruszywa lub żwiru ma większy ciężar, ale grubość warstwy możemy wyregulować, co będzie bardzo przydatne przy zakładaniu zielonego dachu pod uprawę intensywną.
Warstwa filtrująca
Zadaniem warstwy filtrującej jest ochrona drenażu i głębszych warstw przed zanieczyszczeniami. Powinna być ona wykonana z materiału przepuszczającego wodę, zarówno w postaci pary jak i w formie płynnej. Najlepiej do tego celu nadaje się geowłóknina.
Zielone dachy w układzie odwróconym (termoizolacja nad hydroizolacją) powinno wykładać się geowłókniną strukturalną z polipropylenu. Jej gramatura powinna wynosić co najmniej 150 gram na metr kwadratowy. W ogrodach z klasycznym ułożeniem warstw stropodachu (termoizolacja pod hydroizolacją), lepiej sprawdzi się geowłóknina chłonno-ochronna.
Warstwa wegetacyjna
Warstwę w której bezpośrednio rosną rośliny wykonuje się z mieszanki humusu i materiałów pochodzenia mineralnego (żwir, keramzyt, tłuczeń). Takie połączenie zapewnia zarówno odpowiednią przepuszczalność warstwy wegetacyjnej, jak i stabilne osadzenie roślin. Grubość warstwy zależy od rodzaju uprawy.
Alternatywą dla klasycznej warstwy wegetacyjnej jest specjalna wełna skalna pokryta matami wegetacyjnymi. Maty pokryte są już roślinnością, której korzenie wrastają w wełnę.
Mini ogród na dachu
Ogród na dachu w bloku – czy to możliwe?
Wiele osób mieszkając w mieście tęskni do zieleni i przyrody, a nie zawsze ma czas często wyjeżdżać na wieś czy do lasu. Czy ogród na dachu jest dostępnym rozwiązaniem?
Wiele zależy od konstrukcji budynku i dostępności dachu. Jeżeli mieszkamy w mieszkaniu na ostatnim piętrze, z dostępem do dachu przez okna naszego mieszkania, możemy postarać się założyć tam indywidualny ogród.
Ogród na całej powierzchni dachu płaskiego w bloku jest dobrym pomysłem jeżeli dostęp do dachu dostępny jest przez drzwi w części wspólnej (na klatce schodowej). W takim wypadku najlepszym rozwiązaniem jest współpraca wszystkich mieszkańców bloku przy tym projekcie. Jeżeli na dach wchodzi się wyłącznie przez właz techniczny, ogród na dachu nie jest zbyt dobrym pomysłem. Jeżeli zależy nam na wsparciu przyrody, możemy zamiast tego zamontować na nim domki lęgowe dla ptaków, owadów zapylających czy ule z pszczołami.
Na dachu bloku najpewniej możliwe będzie zbudowanie ogrodu półekstensywnego. Pamiętajmy jednak, że założenie ogrodu na dachu budynku wielorodzinnego wymaga zgody administracji, oraz odpowiednich zgód budowlanych.
