Jak zbudować wędzarnię ogrodową – poradnik DIY
Wędzone produkty są bardzo smaczne, można w ten sposób przygotowywać ryby, mięso czy domowe sery. Aromat dymu zmienia smak, a wędzenie strukturę i konsystencję. Wędzarnia domowa pozwoli nam na samodzielne wykonanie kiełbas, mięs i wielu innych potraw i produktów. Jak wykonać ją samodzielnie?
Spis treści
Wędzarnia ogrodowa – jakie musi zapewniać warunki?
Wędzenie to sposób obróbki i konserwacji produktów spożywczych poprzez okadzanie ich dymem drzewnym. Pozwala to na ich szybkie wysuszenie, a więc i zabezpieczenie przed zepsuciem się. Jednocześnie aromat dymu wpływa na smak i aromat potrwa.
Wędzenie może odbywać się w różnych temperaturach. W gastronomii wyróżnia się:
- wędzenie na zimno (w temperaturze 16-22 stopnie Celsjusza),
- na ciepło (22-45 oC),
- na gorąco (60-90 oC).
Każdy z tych sposobów nieco inaczej będzie wpływać na pożywienie. W odpowiednio zbudowanej wędzarni możliwe jest przygotowanie żywności według każdej z tych metod. Na gorąco wędzi się w odległości około 50-100 cm od paleniska, a więc zwykle odbywa się to wewnątrz komory wędzarniczej z paleniskiem.
Wędzenie na ciepło i na zimno wymaga kanały dymnego, którego długość powinna wynosić około 2,5 metra. Jeżeli zbudujemy wędzarnie w ten sposób by odległość od paleniska mogła być regulowana, wówczas będziemy mogli wędzić na ciepło (od 1 do 1,5 m od paleniska) lub na zimno (1,5-2 m). Tym sposobem będziemy mogli przygotować dowolny wędzony produkt spożywczy.
Gdzie umieścić wędzarnię ogrodową?
Jeżeli mamy zamiar wybudować wędzarnie samodzielnie, to musimy wybrać dla niej odpowiednie miejsce. Nie jest to bez znaczenia.
Wędzarnia wydziela dość duże ilości zapachów i dymu, dlatego nie powinna znajdować się zbyt blisko zabudowań. Domowa wędzarnia może być uciążliwa dla sąsiadów, więc musimy umieścić ją w ustronnym miejscu.
Ważne jest także to, żeby wędzarnia stała w miejscu dość suchym, jeżeli mamy możliwość dobrze zbudować jest nad nią daszek.
Wędzarnię ogrodową łatwo jest połączyć z murowanym grillem. Jak zrobić grill ogrodowy z wędzarnią? Wystarczy przy budowie grilla zamontować w nim niżej otwór dymny z zamknięciem, oraz metalowe drzwiczki, które nieco zduszą ogień. Wówczas zamykając główny przewód kominowy możemy stworzyć z grilla palenisko wędzarni lub komorę wędzarni na gorąco.
Warto zwrócić też uwagę aby design wędzarni wpasowywał się w styl ogrodu, domku narzędziowego i mebli ogrodowych, tak aby wszystko tworzyło jednolita całość.
Jak zbudować wędzarnię z różnych materiałów?
W zależności od ilości posiadanego miejsca, umiejętności i dostępnych materiałów budowa wędzarni może być zróżnicowana. Wędzarnia ogrodowa może być zbudowana z:
- metalu,
- drewna,
- cegieł lub kamieni (wędzarnia murowana).
Jak zrobić wędzarnię metalową?
Wykonanie wędzarni z metalu wymaga dość zaawansowanych umiejętności technicznych. Jeżeli chcemy ją wykonać od podstaw musimy umieć obrabiać i spawać stal lub żeliwo. Jeżeli nie posiadamy takich umiejętności, istnieje prostszy sposób.
Jako komorę wędzenia można wykorzystać czystą, metalową beczkę. Z beczki usuwamy wieko, by zamocować w jej wnętrzu poprzeczki do zawieszania wędzonej żywności. W pokrywie wycinamy otwór w który wkładamy rurkę pozwalające na odprowadzenie dymu i obrabiamy krawędzie tak, by można było przykrywać beczkę. W dnie beczki wycinamy otwór do zamocowania komina paleniska.
Komin i rurkę odprowadzającą można zamocować w otworze za pomocą kołnierza, przynitować lub przykręcić za pomocą śrub. Beczkę z komorą wędzenia ustawiamy na podstawie tak by znajdowała się około 1 metra od ziemi. Kolano komina zamocowane w beczce łączymy elastyczną rurą kominową z paleniskiem w zamykanym murowanym grillu lub metalowym piecyku. Jeżeli przygotujemy kilka długości rury łącznikowej, będziemy mogli regulować temperaturę wędzenia poprzez zmianę długości przewodu dymnego.
Drewniana wędzarnia – jak ją zbudować?
Budowa wędzarni drewnianej jest bardzo podobna do tej wykonanej z metalu. Domową wędzarnię z drewna jest jednak stosunkowo łatwo wykonać zupełnie od podstaw, dzięki czemu mamy wpływ na jej wielkość i inne parametry. Jest to zajecie dalej wymagające pewnych umiejętności technicznych, ale o wiele łatwiejsze jeżeli chcemy zbudować wędzarnie o dużych rozmiarach, niż w przypadku wędzarni z metalu.
Do zbudowania drewnianej wędzarni potrzebujemy desek z mocnego i odpornego na wilgoć materiału. Najlepsze do tego celu jest drewno drzew liściastych, takich jak buk czy dąb. Wędzarnia drewniana składa się z komory wędzarniczej z drewna, komina i paleniska.
Palenisko i komin są identyczne jak w opisywanej wcześniej wędzarni metalowej. Możemy wykorzystać grill murowany, metalowy piecyk lub specjalnie wykonane murowane palenisko. Wykonanie komory wędzarniczej z drewna polega na zbiciu z desek dużej skrzynki, wyposażonej wewnątrz w poprzeczki do wieszania żywności, a na zewnątrz szczelne drzwiczki.
Deski najlepiej jest łączyć za pomocą wkrętów wykonanych z metalu odpornego na korozję. Musimy połączyć ze sobą deski by stworzyły wszystkie sześć ścian skrzynki. Łączymy je za pomocą kantówek. Między deskami układamy pakuły lniane, które uszczelnią skrzynię komory wędzarniczej. Kantówki mocujemy także na bocznych brzegach górnej i dolnej powierzchni skrzyni.
W górnej części wycinamy okrągły otwór i montujemy rurę odpływową od średnicy 5-10 cm. W dolnej wycinamy otwór pod komin i montujemy kolanko z kołnierzem. Oba elementy najlepiej zamocować wkrętami. Następnie łączymy dwie boczne, górną, dolną i tylną ścianę komory, wkręcając wkręty w kantówki. Jeżeli używamy grubych desek będziemy musieli wcześniej wywiercić otwory prowadzące wkręty, by możliwe było ich dokręcenie.
Następnie w przedniej ścianie wykonujemy otwór pod drzwiczki. Mogą być one wykonane z drewna, ale najlepszym wyborem będą drzwiczki metalowe. W okół otworu drzwiczek można przykręcić kantówki wzmacniające. Drzwiczki metalowe montujemy z całą konstrukcją za pomocą śrub. Obramowanie także uszczelniamy pakułami. W przypadku drzwiczek z drewna, możemy wykorzystać wycięte elementy, do których zamocujemy zawiasy, okucia wzmacniające i zamknięcie. Całość stawiamy na podstawie o wysokości około 1 metra i łączymy z paleniskiem, podobnie jak wędzarnię z beczki.
Wędzarnia drewniana będzie nie tylko większa od tej metalowej z beczki, ale także wygodniejsza. Dzięki drzwiczkom łatwiejsze będzie umieszczenie żywności w komorze wędzenia i wyjęcie jej po zakończonym procesie.
Projekt wędzarni murowanej
Najbardziej zaawansowanym sposobem na własną wędzarnie jest urządzenie murowane. Taka konstrukcja jest bardzo trwała i solidna, jednak jej budowa należy do bardzo skomplikowanych.
Najważniejszy w tym przypadku jest sam projekt wędzarni. Po zbudowaniu wszelkie zmiany będą już niezwykle trudne i będą wymagać burzenia murowanych ścian. Budowa wędzarni z cegieł lub kamieni może być zrealizowana na dwa sposoby:
- grill murowany z wędzarnią,
- specjalna wędzarnia ogrodowa.
Jak zbudować wędzarnię z grilla ogrodowego?
Grillo-wędzarnię poza wcześniej opisanymi wariantami z oddzielną komorą wędzarniczą, możemy zbudować wykorzystując komin grilla murowanego. By to zrobić musimy zaprojektować murowany grill z bardzo wysokim (ponad 2 metry) i dość szerokim (50-70 cm) kominem. Należy też zamontować w kominie drzwi potrzebne do wieszania i wyjmowania pożywienia.
Drzwiczki należy zainstalować w miejscach które będą odpowiadały temperaturom wędzenia na zimno i na ciepło. W drzwiczki powinno być wyposażone także palenisko, w innym wypadku zbyt duży dopływ powietrza spowoduje bardzo silny płomień, szczególnie przy tak wysokim kominie. Drzwiczki komory paleniska pozwolą też na przeprowadzenie procesu na gorąco w jej wnętrzu. Górna część komina powinna się zwężać, by spowolnić przepływ dymu. Wykonana wędzarnia będzie bardzo praktyczna i niemal niezniszczalna, a dodatkowo będzie mogła służyć także jako grill czy piekarnik ogrodowy.
Murowana wędzarnia domowa
Jeszcze bardziej skomplikowana jest budowa specjalnej wędzarni w całości wymurowanej. To najlepszy, najwygodniejszy i najskuteczniejszy sposób wędzenia, jednak by samemu stworzyć taki obiekt musimy mieć naprawdę duże umiejętności.
Wędzarnia murowana składa się z paleniska pod zamkniętą kopułą, która przypomina piec chlebowy. Nie posiada ona jednak komina, a jedynie przewód dymowy w dolnej części. Dym płynie tym kanałem do wnętrza komory wędzarniczej, która zbudowana jest w formie wysokiej szafy z drzwiczkami i uchwytami do wędzenia wewnątrz.
Temperaturę dymu reguluje się poprzez umieszczenie żywności na niższych lub wyższych poprzeczkach, jednak w takim przypadku zwykle niemożliwe jest przeprowadzenie wędzenia na gorąco. Przewód dymowy zwykle ma około 1 m długości, więc na jego końcu panuje temperatura około 45 stopni. Kanał dymny można wykonać z cegieł lub z grubej rury kamionkowej, najczęściej prowadzi się go pod ziemią.
Stała murowana wędzarnia gwarantuje najlepsze kontrolowanie przepływu dymu, odbywa się to za pomocą odpowiednich zastawek w przewodzie prowadzącym dym i na kominie komory wędzarniczej. Możliwe jest też kontrolowanie temperatury, ponieważ taka konstrukcja paleniska pozwala na bardzo dokładne regulowanie ognia.
Czy warto zbudować wędzarnię samemu?
Własnoręczna budowa wędzarni na pewno przyniesie wiele satysfakcji każdemu majsterkowiczowi, jednak jak widać po powyższych opisach nie jest to rzecz prosta. Wymaga ona dużej wiedzy, sporych umiejętności, a efekt nie jest gwarantowany. Mimo dużego wysiłku może się okazać, że nasza wędzarnia posiada wady, które wynikły z naszego niewielkiego doświadczenia w kwestii budowy takich urządzeń.
Jeżeli nie czujemy się na tyle kompetentni by samodzielna budowa wędzarni zakończyła się sukcesem, możemy zakupić gotowe rozwiązania. Przemysłowo konstruowane urządzenia są zwykle dobrze przetestowane, mają zagwarantowane odpowiednie parametry procesu wędzenia i posiadają szczegółowe instrukcje użytkowania. To świetny sposób na własną wędzarnię bez wysiłku i pracy, dzięki której będziemy mogli cieszyć się wędzoną, domową żywnością.
