Jeż w ogrodzie – jak postępować? Czy jest pożyteczny?
Małe czarne oczka, podłużny pyszczek z ruchliwym noskiem, milutkie futerko na brzuszku, a na grzbiecie kolce. Nie ma wątpliwości, że to jeż! Tyle że nie w lesie, a na naszym podwórku… Co robić? Próbować przenieść go w inne miejsce czy dokarmiać i zbudować mu domek? Czy w naszym ogrodzie będzie bezpieczny? Co dać mu do jedzenia? Spróbujemy rozwiać wszelkie wątpliwości związane z obecnością jeża na działce.
Jak wygląda jeż?
Większość z nas widziała kiedyś tę puchatą kulkę najeżoną kolcami, jednak czy wiesz, jaki to był gatunek? W Polsce można spotkać zarówno jeża zachodniego, jak i wschodniego. Wydawać by się mogło, że są to dwie odmiany tego samego gatunku zamieszkującego powszechnie Europę. Mając na myśli jeża europejskiego mówimy jednak tak naprawdę o jeżu zachodnim. Jak wykazały badania morfologiczne i genetyczne, jeż wschodni to zupełnie odrębny gatunek.
Jeż zachodni to po łacinie Erinaceus europaeus, czyli właśnie jeż europejski. Ma stosunkowo długie igły oraz ciemniejszą spodnią stronę ciała. Z kolei jeż wschodni, zwany Erinaceus concolor, jest na brzuchu jaśniejszy, ma też drobniejsze i mniej gęste kolce. Oba gatunki jeży objęte są częściową ochroną gatunkową.
Dorosły jeż mierzy ok. 30 cm i może żyć nawet 10 lat. Na ogół jeże są płochliwe i uaktywniają się w godzinach nocnych, dlatego najłatwiej spotkać je w ogrodzie wieczorem. Ich kolce są po prostu przekształconymi włosami, które służą do ochronny przed drapieżnikami, a nie do noszenia przez jeża pokarmu. Mają długość ok. 2 cm i nieco utrudniają czyszczenie ciała, więc jeż może mieć pchły. Ciekawostką jest fakt, że igły nie przeszkadzają w kopulacji. Gdy po zalotach samiec wchodzi na grzbiet samicy, kładzie ona kolce na płask, aby go nie zranić.
Zaatakowany jeż zwija się w kulkę, strosząc kolce i może wytrwać w tej pozycji dość długi czas, aż teren stanie się bezpieczny. Jeśli przestraszone zwierzątko tego nie robi, warto sprawdzić, czy nie ma widocznych uszkodzeń ciała. Rannym jeżem w lżejszych przypadkach możemy zaopiekować się sami, w poważniejszych powinien pomóc weterynarz. Jeśli mamy możliwość, zwróćmy się o fachową pomoc do fundacji pomagającej dzikim zwierzętom lub Eko-patrolu.
Jeż w ogrodzie – co robić?
Jeż to bardzo częsty gość w naszym ogrodzie. I bardzo dobrze, bo te urocze zwierzątka są niesłychanie pożyteczne! Zjadają większość szkodników, zwłaszcza ślimaki, dżdżownice, owady oraz drobne kręgowce, takie jak węże, jaszczurki, myszy czy żaby. Atakują nawet jadowite żmije! Jeż będzie też pomocny w usuwaniu padliny drobnych zwierząt, np. złowionych przez kota i pozostawionych myszy czy ptaków.
Jeśli na działce zobaczymy jeża, prawdopodobnie zawitał on do nas w poszukiwaniu pokarmu lub miejsca, w którym będzie mógł przetrwać zimę. Jeże zapadają w sen zimowy, dlatego już latem zaczynają się intensywnie objadać, aby zgromadzić zapasy tłuszczu. Jesienią jeż potrafi ważyć więcej niż kilogram. Kiedy się obudzi wiosną, jego masa ciała oscyluje już zaledwie w okolicach 0,3 kg.
Wiele osób obawia się, że obecność jeża w ogrodzie zaszkodzi roślinom, ale jest to nieuzasadnione. Choć jeże są wszystkożerne, na ogół preferują dietę mięsną, po pokarm roślinny sięgając tylko w ostateczności. Znany nam z bajek obraz jeża dźwigającego na kolcach jabłka jest mitem.
Jeż w ogrodzie w domku
Jakie warunki powinien mieć jeż w ogrodzie?
Jeśli chcesz utrzymać jeża, zapewnij mu odpowiednie środowisko. Te stworzenia szczególnie lubią miejsca, które obfitują w drzewa i krzewy liściaste. Ich ściółka stanowi dla nich idealny surowiec do budowy legowisk, zawsze też znajdują w niej dużo pokarmu. Jeże najbardziej upodobały sobie dzikie ogrody, w których nie brakuje cichych, wygodnych kryjówek w gęstych zaroślach.
Gniazdka z gałązek i traw umocowane patykami to zimowe legowiska jeży. Zwykle przygotowują je sobie na grubej ściółce z opadłych liści, dlatego podczas jesiennych porządków w naszym ogrodzie musimy uważać, by niechcący takiej ,,sypialni” nie zniszczyć i nie skrzywdzić śpiącego jeżyka.
W większości przypadków najlepszą pomocą dla jeża na naszej działce będzie po prostu nieprzeszkadzanie mu. Jeśli nie ma żadnego zagrożenia dla życia jeża, nie należy go przenosić w inne miejsce ani straszyć.
Czy to prawda, że nie można dokarmiać jeży chlebem?
Wiosną i latem pokarmu dla jeży jest pod dostatkiem, ale przy wysokich temperaturach i braku zbiorników wodnych w pobliżu dobrym pomysłem będzie podanie zwierzęciu świeżej wody. Wystarczyć zostawić miseczkę w pobliżu, podchodzenie blisko jeża tylko go przestraszy. Naczynie nie powinno też mieć zapachu naszego ani żadnych zwierząt domowych, nie bierzmy więc miski, z której zwykle pije pies czy kot.
Drobne ssaki, ślimaki czy dżdżownice, których nie brak w naszym ogrodzie na ogół wystarczą, by zaspokoić potrzeby żywieniowe tych stworzonek. Mimo to w środku lata jeże traktują otoczenie jak jedną wielką spiżarnię, z której biorą z apetytem wszystko, co nawinie im się pod łapki. Nie będą miały nic przeciwko, jeśli podrzucimy im trochę więcej pokarmu.
Trzeba jednak wiedzieć, czym dokarmiać te zwierzątka. Nie wolno karmić jeży chlebem ani mlekiem, gdyż wywołuje to nieprzyjemne dolegliwości układu pokarmowego. Żołądek jeża nie jest przystosowany do trawienia laktozy.
Zboża również nie są częścią jego naturalnej diety, dlatego chleb, makaron czy płatki owsiane nie dostarczą mu koniecznych składników odżywczych. Wyświadczymy mu znacznie większą przysługę, zapewniając trochę odpowiedniego dla jeża pokarmu.
Dokarmianie jeża
Co jedzą jeże?
W naturze ich dieta obfituje w małe ssaki, gady, płazy, mięczaki czy insekty. Te ostatnie są dostępne w sprzedaży. Suszone świerszcze, mączniaki, drewnojady, karaluchy i tym podobne owady będą dla jeża prawdziwym przysmakiem i dostarczą mu dużo energii.
Wielu z nas ma jednak pewne opory przed kupowaniem suszonych robaków. Czy istnieje jakiś dobry zamiennik? W sklepach zoologicznych można kupić specjalne karmy dla jeży hodowlanych. Dobrą alternatywą będzie też wysokiej jakości pokarm dla kotów, suchy lub mokry, o dużej zawartości białka zwierzęcego. Można też podać kilka kawałków gotowanego mięsa.
Jak zwabić jeża do naszego ogrodu?
Warto utrzymać jeża, który zjawił się na naszej działce, gdyż jest bardzo pomocny w walce ze szkodnikami. Na wsi może uratować plony przed myszami, małe gryzonie należą bowiem do jego ulubionych przysmaków.
Zaprojektuj oczko wodne przyjazne dla jeży
Szczególnie lubianym przez jeża miejscem będą brzegi stawu. Zwykle obfitują one w pokarm w postaci bezkręgowców, a szuwary stanowią doskonałą kryjówkę. Projektując w ogrodzie oczko wodne, na pewno zainteresujemy okoliczne jeże. Postarajmy się jednak, aby brzegi stawu nie były nadmiernie strome, bo choć zwierzątko jest dobrym pływakiem, musi mieć możliwość łatwego wyjścia z wody.
Domek dla jeża w ogrodzie
Zbuduj domek dla jeża
Możemy dla tych miłych lokatorów zbudować domek na zimę. Jeże będą się czuły najbezpieczniej tam, gdzie drapieżnik miałby utrudniony dostęp. W naturze najczęściej jest to zwarty busz, a na działce najlepszym miejscem mogą się okazać ułożone warstwami ścięte gałęzie, kompostownik czy mniej użyteczne rośliny tworzące dziki, nigdy niekoszony zakątek.
Wśród gęstych krzewów możemy postawić drewniane pudełko i wyłożyć je siankiem czy suchymi liśćmi. Dobrym pomysłem jest zdejmowany dach pokryty suchą roślinnością, mogą też na nim leżeć ścięte gałęzie, które zapewnią dobrą osłonę przed zimnem i drapieżnikami. Domek dla jeża budujemy zawsze w rękawicach, bo kiedy wyczuje on zapach człowieka, szybko się zniechęci i poszuka innego schronienia.
Czas jest ważny. Bez ciepłego legowiska na tęgim mrozie grozi mu natychmiastowa śmierć. Wrogami jeża są też kuny, lisy, borsuki, łasice, psy czy koty. Zwierzęta domowe mogą go mocno wystraszyć, dlatego nie pozwalaj im się do niego zbliżać. Jeż mieszkający na działce powinien mieć tam zapewniony bezpieczny zakątek.
Ogranicz użycie chemikaliów w ogrodzie
Organizm jeża nie jest przystosowany do radzenia sobie z chemicznymi środkami ochrony roślin, dlatego w miarę możliwości ograniczajmy ich stosowanie. Zagrożeniem dla życia jeża są nawet zatrute pestycydami ślimaki czy owady, które zje.
Jeż w ogrodzie – ugość, nie wyganiaj!
Zdarzają się również ludzie, którzy bezmyślnie i okrutnie krzywdzą te pożyteczne ssaki. Na szczęście większość osób uważa, że jeż jest po prostu uroczy. Trudno nie lubić tego miło wyglądającego pyszczka, miękkiego brzuszka i charakterystycznych kolców będących w rzeczywistości przekształconymi włosami.
Jego obecność na działce może się okazać bardzo pożądana, ale musisz mu zapewnić odpowiednie warunki, żeby chciał zostać na dłużej. Podobno jeż w pobliżu domu przynosi szczęście. Chyba warto sprawdzić, czy to prawda?
