Mir domowy – co to jest? Co oznacza naruszenie miru domowego?

Chyba każdy z nas słyszał o przestępstwie, jakim jest naruszenie miru domowego, ale o co dokładnie chodzi? Kiedy możemy mówić o jego popełnieniu i czym właściwie jest ten mir domowy? Jak wtargnięcie do cudzego domu wygląda z punktu widzenia różnych przepisów prawa? Co za to grozi? Wyjaśniamy.

Na czym polega naruszenie miru domowego?

Mir domowy – definicja

Przestępstwo naruszenia miru domowego polega na wdarciu się do określonych miejsc albo przebywaniu na danym terenie, mimo sprzeciwu osoby uprawnionej. Sam mir domowy można zdefiniować jako przysługujące każdemu człowiekowi uprawnienie do niezakłóconego korzystania z domu, mieszkania, lokalu, pomieszczenia lub ogrodzonego terenu. Pozostaje ono pod szczególną ochroną prawną.

Kim jest osoba uprawniona?

Osobą uprawnioną do dysponowania obiektem jest każdy, kto ma prawo do decydowania o określonym miejscu. Przeważnie będzie to właściciel domu/mieszkania lub jego najemca, ale może być to też np. dzierżawca.

• Bluszcz domowy - uprawa, pielęgnacja, inspiracje

Tak naprawdę kryterium bycia osobą uprawnioną spełnia szereg podmiotów, przykładowo człowiek, któremu właściciel domu powierzył opiekę nad lokalem podczas swojej nieobecności, małżonka właściciela bądź najemcy czy inna osoba dorosła zamieszkująca w danym gospodarstwie domowym. Co do zasady, jest to każdy, w odniesieniu do kogo można przyjąć domniemanie, że działa zgodnie z wolą gospodarza.

Kto może być sprawcą naruszenia miru domowego?

Sprawcą naruszenia miru domowego może być każdy, komu nie przysługuje prawo dostępu do danej nieruchomości, czyli nie jest jej właścicielem, najemcą, dzierżawcą ani w żaden inny sposób nie została mu ona udostępniona.

Czy zakłócenie miru domowego dotyczy tylko cudzego mieszkania?

Prawo chroni od naruszenia miru domowego miejsca, takie jak dom, mieszkanie (lokal mieszkalny), ale też inne lokale (np. użytkowe, sklepy, siedziby firm itp.) czy pomieszczenia (przykładowo altana czy garaż) oraz ogrodzone tereny (typu pole, ogród itp.).

Czym jest wdarcie się do lokalu, a czym odmowa jego opuszczenia?

Wdarcie się do danego lokalu można rozumieć np. jako włamanie, wejście przez okno, użycie groźby czy skorzystanie z dorobionego klucza. Istotne jest, że ktoś dokonuje tego bez zgody osoby uprawnionej. Drugi sposób naruszenia miru domowego polega na tym, że ktoś nie opuszcza terenu cudzego domu/mieszkania/lokalu itp., pomimo wyraźnego żądania osoby uprawnionej.

Jeśli sprawa dotyczy nieruchomości prywatnej, przykładowo domu czy mieszkania, to nie jest istotne, z jakiej przyczyny osoba uprawniona nie życzy sobie przebywania kogoś w danym miejscu. W przypadku instytucji publicznej, lokalu usługowego itp. osoba uprawniona może żądać opuszczenia danego obiektu, jeśli czyjeś zachowanie jest niewłaściwe, narusza porządek publiczny lub gdy ktoś znajduje się w lokalu po godzinach otwarcia.

Czy naruszenie miru domowego musi się wiązać z zakłócaniem spokoju?

Niekoniecznie. Jak było wspomniane powyżej, w wielu przypadkach wystarczy, że ktoś przebywa w danym miejscu bez zgody osoby uprawnionej lub wbrew jej woli, niezależnie z jakiego powodu nie jest przez nią mile widziany.

Wiele osób myli jednak naruszenie miru domowego z czynem polegającym na zakłócaniu spokoju, np. poprzez puszczanie głośnej muzyki. W takim przypadku zastosowanie ma inny przepis. Zgodnie z art. 51 Kodeksu wykroczeń:

,,§ 1. Kto krzykiem, hałasem, alarmem lub innym wybrykiem zakłóca spokój, porządek publiczny, spoczynek nocny albo wywołuje zgorszenie w miejscu publicznym, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.

§ 2. Jeżeli czyn określony w § 1 ma charakter chuligański lub sprawca dopuszcza się go, będąc pod wpływem alkoholu, środka odurzającego lub innej podobnie działającej substancji lub środka, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.

§ 3. Podżeganie i pomocnictwo są karalne”.

Naruszenie miru domowego w polskim prawie

Jak mówi art. 47 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej: ,,Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym”. Artykuł 50 mówi z kolei o tym, że zapewnia się nienaruszalność mieszkania.

Do naruszenia miru domowego odnosi się także art. 8 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, w którym stwierdza się, że: ,,Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji”.

Nietykalność mieszkania, a więc mir domowy podlega również ochronie w myśl przepisów Kodeksu cywilnego, w którym traktowany jest jako dobro osobiste (art. 23 k.c. i art. 24 k.c.). Osoba pokrzywdzona może więc wytoczyć sprawcy naruszenia miru domowego postępowanie cywilne.

Przestępstwo naruszenia miru domowego w Kodeksie karnym

Najważniejszy w kontekście ochrony miru domowego jest jednak Kodeks karny. Artykuł 193 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny stanowi:

,,§ 1. Kto wdziera się do cudzego domu, mieszkania, lokalu, pomieszczenia albo ogrodzonego terenu albo wbrew żądaniu osoby uprawnionej miejsca takiego nie opuszcza, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego”.

Paragraf drugi tego przepisu został dodany niedawno i wszedł w życie z dn. 1.10.2023 r. Wynika z niego, że w celu ścigania sprawcy naruszenia miru domowego osoba poszkodowana musi złożyć wniosek. Wcześniej było to przestępstwem ściganym z urzędu.

Prawo nie wymusza, by ten wniosek miał jakąś szczególną formę, nie musi to być więc pisemny wniosek osoby uprawnionej. Może on być nawet złożony ustnie do protokołu przesłuchania, wystarczy wyraźnie zaznaczyć, że chcemy, aby sprawca przestępstwa był ścigany.

Naruszenie miru domowego a Kodeks wykroczeń

Jako naruszenie miru domowego może też być rozumiany pewien przepis Kodeksu wykroczeń. Art. 157 mówi o nieopuszczeniu danego obiektu wbrew żądaniu osoby uprawnionej:

,,§ 1. Kto wbrew żądaniu osoby uprawnionej nie opuszcza lasu, pola, ogrodu, pastwiska, łąki lub grobli, podlega karze grzywny do 500 złotych lub karze nagany.

§ 2. Ściganie następuje na żądanie pokrzywdzonego”.

Do ścigania sprawcy konieczne jest złożenie wniosku, podobnie jak w postępowaniu na podstawie Kodeksu karnego.

Co jest naruszeniem miru domowego, a co nie?

Czy właściciel domu może naruszyć mir domowy?

Wbrew temu, co mogłoby się wydawać – może. Mowa tu o sytuacji, gdy dom czy mieszkanie jest wynajmowane. Wtedy to najemca ma prawo decydować, kto może w nim przebywać, a kto nie. Z reguły w umowie najmu reguluje się przypadki, w których właściciel może wejść do danego lokalu. Jeśli łamie on te postanowienia, wchodząc do mieszkania czy domu bez zgody najemcy, to jak najbardziej możemy tu mówić o naruszeniu miru domowego.

Naruszenie miru domowego a współwłasność lokalu

Co w sytuacji, gdy istnieje kilku współwłaścicieli lokalu, ale tylko jedna (lub część z nich) dysponuje danym obiektem, np. zamieszkując w nim? Jeśli zgodnie z zawartą umową tylko jeden (lub niektórzy) współwłaściciele będą korzystać z danej nieruchomości, ale pozostali wchodzą do niej bez jego/ich zgody lub odmawiają opuszczenia jej, to również mamy naruszenie miru domowego.

Kiedy wejście do cudzego domu bez pozwolenia nie jest naruszeniem miru domowego?

Chodzi tu przede wszystkim o sytuacje, gdy sprawca czynu działa na podstawie określonych przepisów. Przykładowo, komornik, który wykonuje czynności egzekucyjne, lub policjant dokonujący przeszukania mieszkania nie dopuszczają się przestępstwa naruszenia miru domowego.

Gdzie można zgłosić naruszenie miru domowego?

Policja jest instytucją, do której możemy zgłosić naruszenie miru domowego. Warto jak najszybciej wezwać funkcjonariuszy, bowiem mają oni możliwość zadziałać na miejscu poprzez skłonienie osoby do opuszczenia terenu danej nieruchomości.

Jeśli oczekujemy wszczęcia dochodzenia, należy złożyć wniosek o ściganie sprawcy. Po stronie organów państwowych leży wniesienie aktu oskarżenia do sądu. Naruszenie miru domowego ulega przedawnieniu po 5 latach.

Naruszenie miru domowego – czy możliwe jest warunkowe umorzenie postępowania?

Zgodnie z treścią art. 193 Kodeksu karnego przestępstwo naruszenia miru domowego podlega karze grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. W przypadku takiego zakresu ustawowego zagrożenia karą sprawca przestępstwa może liczyć na warunkowe umorzenie postępowania, odstąpienie od wymierzenia kary lub na zawieszenie kary orzeczonej. W polskim prawie naruszenie miru domowego często traktowane jest jako przestępstwo o niskiej szkodliwości społecznej.

Naruszenie miru domowego – podsumowanie

Spokój zamieszkiwania we własnym domu to jedno z dóbr chronionych przez polskie prawo. Naruszenie miru domowego jest przestępstwem uregulowanym w Kodeksie karnym, ale sprawca takiego czynu może odpowiadać również na mocy innych przepisów – Kodeksu wykroczeń czy Kodeksu cywilnego.

Naruszyć mir domowy można zasadniczo na dwa sposoby – albo dokonując wtargnięcia ma cudzy teren albo poprzez odmowę jego opuszczenia, mimo wyraźnego żądania osoby uprawnionej. Zakłócanie spokoju i porządku publicznego nie musi być z tym tożsame.

Od niedawna naruszenie miru domowego to przestępstwo ścigane na wniosek osoby pokrzywdzonej, wcześniej było ścigane z urzędu. Fakt popełnienia takiego czynu należy zgłosić na policję, a wniosek o ściganie sprawcy nie musi mieć żadnej szczególnej formy.

Autor

Maria