Nagietek – uprawa, właściwości lecznicze

Jakie są właściwości lecznicze nagietka? Jak uprawiać tę roślinę i jak suszyć jej kwiaty? Poznaj wszystkie tajemnice, jakie kryje w sobie nagietek!

Nagietek lekarski jako roślina z rodziny astrowatych

Nagietek lekarski (Calendula officinalis) nazywany jest też paznokietnikiem lub miesięcznicą. To popularna roślina jednoroczna z rodziny astrowatych (Asteraceae Dumort) o wyjątkowo dekoracyjnych, żółtych albo pomarańczowych kwiatach. Prawdopodobnie pochodzi z terenów śródziemnomorskich i z Iranu, gdyż obecnie rośnie tam w sposób naturalny. W Polsce zdobi najczęściej kwietne rabaty. Jednocześnie jednak jest to roślina lecznicza, która wykorzystywana jest w wielu dolegliwościach, zarówno zewnętrznie, jak i wewnętrznie. Wysokość kwiatów nagietka zwykle nie przekracza 50 cm i kwitnie on od czerwca do września. Co ciekawe, to roślina ozdobna, która w ogrodzie często wysiewa się samoistnie, może więc zdobić naszą posesję lub balkon przez wiele lat, a przy tym nie ma potrzeby zbierania i wysiewania jej nasion.

Nagietek lekarski należy do roślin wabiących owady – jest miododajny. Wytwarza sztywną, wzniesioną, mocno rozgałęziającą się łodygę i zawiera włoski gruczołowe, a jego łodygę obejmują krótkoogonkowe, siedzące liście. Jest wrażliwy na zmiany temperatury: jego płatki zamykają się, gdy jest chłodno lub gdy zbliża się deszcz. Koszyczki nagietka (kwiatostany) są surowcem zielarskim i można je ususzyć również samodzielnie. Zbieramy je stopniowo w początkowym okresie kwitnienia i suszymy w warunkach naturalnych, w zacienionym i przewiewnym miejscu. Temperatura, w której suszy się kwiaty nagietka lekarskiego, nie powinna przekraczać 35° C, a po wysuszeniu z koszyczków wyskubuje się same płatki, które potem wykorzystuje się w celach leczniczych lub do zaparzania herbaty. Uzyskany w ten sposób susz nagietkowy przechowuje się w szczelnie zamykanym pojemniku.

• Lubczyk - uprawa w ogrodzie

Nagietek. Uprawa i wymagania

Calendula officinalis należy do roślin preferujących miejsca ciepłe i słoneczne. Na takich stanowiskach najobficiej kwitnie, dlatego najlepiej uprawiać go na wystawie południowej. Roślina ta nie ma specjalnych wymagań co do gleby. Rośnie nawet na podłożach ubogich w składniki pokarmowe, lekkich, o różnym pH. Jak wygląda uprawa nagietka? Uprawia się go z wiosennego wysiewu nasion wprost do gruntu, a nasiona warto siać w kilku partiach, co tydzień, od kwietnia do czerwca. Poszczególne rzędy kwiatów nagietka powinny być od siebie oddalone o 30-40 cm. Pierwszych siewek można się spodziewać już po 7-10 dniach. W początkowym okresie uprawy rośliny warto odchwaszczać, a okazy zbyt gęsto rosnące pikować. W tym czasie ważne jest też spulchnianie gleby.

O czym jeszcze warto wiedzieć, uprawiając kwiat nagietka?

• Roślinę tę zaleca się podlewać tylko w przypadku długotrwałej suszy.
• Od późnej wiosny do końca lata glebę pod nagietki zasila się nawozami mineralnymi lub organicznymi o zwiększonej ilości fosforu.
• Nagietek wysiany jesienią rozkwitnie wcześniej w następnym sezonie.
• Nagietek warto po kwitnieniu ściąć na wysokości około 10 cm, by zakwitł ponownie.
• To roślina lecznicza podatna na ataki ślimaków i mączniaka prawdziwego. Objawy mączniaka to mączysty, biały nalot na liściach (nagietek wygląda jak “posypany mąką”). Choroba ta może zahamować wzrost nagietka i kwitnienie, a także prowadzić do obumarcia.

Nagietek. Właściwości lecznicze

Nagietek lekarski to roślina, którą wykorzystywano w dawnej medycynie arabskiej, greckiej i hinduskiej do leczenia często spotykanych problemów zdrowotnych. Jego zastosowanie jednak pozostało szerokie i uniwersalne do dziś. Warto dodać, że nagietek jest rośliną jadalną i dawniej traktowano go jak warzywo i przyprawę. Można go stosować jako dodatek do zup, sosów i sałatek, a także do barwienia ryżu, serów i masła, którym nadaje piękny, złocisty kolor (podobnie jak szafran i kurkuma). Oczywiście, obecnie najczęściej wykorzystuje się właściwości nagietka lekarskiego w lecznictwie i kosmetyce za sprawą jego bogatego składu. Jakie składniki znajdziemy w płatkach kwiatów nagietka?

• Olejki eteryczne (wykazujące między innymi działanie antyseptyczne),
• Flawonoidy (rutyna, kwercetyna), które wykazują działanie moczopędne, a do tego mają korzystny wpływ na usuwanie toksyn z wątroby. Zmniejszają ciśnienie krwi i regulują krążenie, dzięki czemu minimalizują ryzyko zakrzepów.

• Saponiny triterpenowe (działają przeciwgrzybiczo, antybakteryjnie i przeciwzapalnie),

• Żywicę (wpływa korzystnie na gojenie się ran),
• Sterole (regulują poziom cholesterolu w organizmie),
• Związki śluzowe (mają działanie antyseptyczne i przeciwzapalne, a ich właściwości wykorzystuje się często w produkcji balsamów i kremów do rąk, ponieważ doskonale nawilżają i zmiękczają skórę),
• Polisacharydy (wykorzystywane w produkcji kosmetyków do pielęgnacji ciała),
• Karotenoidy, które wykazują silne działanie antyoksydacyjne (przeciwutleniające), a także osłaniają błony śluzowe, zwiększając odporność organizmu na ataki wirusów,
• Kumaryny (o szerokim działaniu, w tym przeciwutleniającym, przeciwbakteryjnym i przeciwwirusowym),
• Kwasy fenolowe (wykazujące szerokie działanie antyoksydacyjne),
• Poliacetyleny (o działaniu pielęgnacyjnym na skórę),
• Kwasy organiczne (wpływające korzystnie na pracę układu pokarmowego i uczestniczące aktywnie w przemianie materii),
• Witaminę C (silny przeciwutleniacz),
• Sole mineralne (warunkujące prawidłowe działanie organizmu na poziomie komórkowym),
• Magnez, który wpływa korzystnie na funkcjonowanie tarczycy oraz na pracę układu nerwowego.

Kwiaty nagietka z powodzeniem wykorzystuje się pomocniczo w wielu dolegliwościach. Płatki nagietka lekarskiego wykazują działanie przeciwzapalne, grzybobójcze i bakteriobójcze. Nagietek stosowany zewnętrznie w postaci okładów przyspiesza gojenie ran i wykazuje korzystne działanie na naskórek, a preparaty produkowane na bazie nagietka wykazują silne działanie moczopędne i pobudzają działanie wątroby. Poprawiają też ogólną odporność organizmu. Koszyczki kwiatowe nagietka wykazują działanie kojące na oczy, dlatego stosuje się je z powodzeniem przy zmęczeniu oczu oraz przy zapaleniu spojówek, wykorzystując jednocześnie jego właściwości przeciwzapalne i łagodzące pieczenie i świąd. Nagietek lekarski należy do ziół, które znajdują szerokie zastosowanie w łagodzeniu objawów różnego pochodzenia:

• Łagodzi stany zapalne i może być używany do łagodzenia poparzeń i owrzodzeń skóry.
• Doskonale sprawdza się przy urazach, siniakach, stłuczeniach i obrzękach.
• Działa żółciopędnie i rozkurczowo na układ pokarmowy.
• Wykazuje skuteczne działanie w leczeniu rzęsistkowicy i grzybicy pochwy.

Nagietek lekarski to zioło, na bazie którego powstają kremy, maści, olejki eteryczne, syropy, nalewki, krople i herbaty. Wykorzystuje się go do produkcji leków i płynów do higieny intymnej. Warto dodać, że zarówno same kwiaty nagietka, jak i produkty powstałe na jego bazie, mają wyjątkowo piękny zapach. Mimo swoich wszechstronnych, niezwykłych właściwości, nagietek lekarski może także wpływać niekorzystnie na organizm człowieka. Jego nadmierne spożycie może przyczynić się do powstania objawów niepożądanych u osób uczulonych na rośliny z rodziny astrowatych, wywołując silne działanie alergiczne. Nagietek lekarski może wzmagać działanie leków stosowanych na niepokój, stres i bezsenność.

Jak stosować kwiaty nagietka? Napar z nagietka i maść nagietkowa

Właściwości nagietka sprawiają, że może być stosowany w wielu problemach zdrowotnych, jak nieżyt jelit czy żylaki i owrzodzenia dwunastnicy, a także w przypadku stanów zapalnych wątroby i dróg żółciowych. Ziele nagietka w formie naparu z powodzeniem stosuje się w leczeniu bolesnych miesiączek i w zaburzeniach miesiączkowania. Łagodzi dolegliwości, jakie mogą się pojawić w czasie menopauzy. Nagietek lekarski świetnie nadaje się do łagodzenia stanów zapalnych jamy ustnej i gardła. Sprawdza się podczas przeziębienia. Napary z nagietka mogą być stosowane przez kobiety w ciąży (jako środek zapobiegający poronieniu), jednak w tym przypadku należy się skonsultować z lekarzem prowadzącym.

Jak przygotować napar z nagietka domowym sposobem? Dwie łyżeczki suszu zalewamy szklanką wrzątku i zaparzamy przez 10 minut pod przykryciem. Odcedzamy wywar. Taki napar znajduje zastosowanie zarówno do użytku zewnętrznego, jak i do płukania jamy ustnej i gardła. Zwykle zaleca się picie pół szklanki naparu z nagietka dwa lub trzy razy dziennie. Wyjątkową popularnością cieszy się także maść z nagietka dostępna w aptekach. Co warto o niej wiedzieć?

• Stosuje się ją na zadrapania i oparzenia oraz do poprawy kondycji skóry.
• Regeneruje uszkodzenia skóry i wykazuje działanie przeciwzapalne.
• Stosując codziennie maść nagietkową na skórę, możemy opóźnić procesy starzenia się skóry i zachować na długo jej sprężystość.
• Maść nagietkowa wykazuje działanie antyoksydacyjne, usuwając nadmiar wolnych rodników.
• Maść taką stosuje się w leczeniu obrzęków, siniaków i stłuczeń, a także pod opuchnięte oczy.
• Nie należy jej stosować na otwarte rany.

Nagietek. Właściwości wykorzystywane w kosmetyce

Nagietek lekarski, podobnie jak inne rośliny wykazujące właściwości antyoksydacyjne i łagodzące dla skóry, wykorzystywany jest z powodzeniem do produkcji wielu kosmetyków do pielęgnacji i mycia ciała. W kosmetyce właściwości nagietka znajdują szczególne zastosowanie. Prócz wspomnianego już płynu do higieny intymnej w drogeriach znajdziemy pasty do zębów, szampony, mleczka do demakijażu, toniki i aerozole z zawartością nagietka. Nagietek świetnie nadaje się do użytku do każdego rodzaju skóry: wrażliwej, suchej, tłustej, trądzikowej, normalnej, łuszczącej się i skłonnej do podrażnień. Produkty na bazie nagietka wykazują właściwości przeciwzapalne, przeciwstarzeniowe, ściągające i oczyszczające. Nawilżają i natłuszczają skórę, a także zmiękczają naskórek. Co więcej, nagietek lekarski doskonale nadaje się do pielęgnacji włosów, zwłaszcza przesuszonych lub z łupieżem.

Nagietek należy do roślin, na bazie których produkuje się olejek eteryczny, a produkt ten zasługuje na szczególną uwagę:

• Olejek eteryczny z nagietka pozyskuje się w wyniku maceracji nagietka lekarskiego w zimnotłoczonym oleju słonecznikowym.
• Olejek taki zawiera wiele cennych składników: flawonoidy, kwasy tłuszczowe, minerały, karoten, a także witaminy A, B, C, E i F.
• Doskonale wpływa na skórę: zwiększa jej elastyczność, nawilża, wygładza, działa przeciwzapalnie i regenerująco.
• Można go stosować do pielęgnacji skóry skłonnej do pękania, zaczerwienienia i infekcji.
• Doskonale wpływa na stan skóry szorstkiej, zniszczonej poprzez oparzenie lub odmrożenie.
• Nadaje się do natłuszczania spierzchniętych ust.
• Wykazuje działanie przeciwtrądzikowe.

Jak przygotować samodzielnie kosmetyki z nagietka? Kilka przepisów

Napar z nagietka jest wyjątkowo prosty w przygotowaniu i można go stosować (jak już wspomnieliśmy), zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie. Trzeba jednak zaznaczyć, że zarówno świeże, jak i suszone płatki nagietka są surowcem zielarskim, który z powodzeniem można wykorzystać do produkcji własnych kosmetyków. Poniżej podajemy więc sprawdzone przepisy na oliwkę nagietkową, balsam do ust z nagietkiem oraz maść nagietkową.

Przepis na oliwkę z nagietka

Do przygotowania oliwki nagietkowej będziemy potrzebować garść świeżych płatków nagietka (w ilości 1/3 słoika) oraz oliwę lub olej (słonecznikowy, migdałowy, arganowy) do dopełnienia naczynia. Wsypujemy płatki nagietka do słoika i zalewamy je olejem, a następnie odstawiamy w ciepłe, słoneczne miejsce na dwa tygodnie, przy czym pamiętamy, by całość raz dziennie wymieszać. Po tym czasie przecedzamy płyn przez gazę. Taka oliwka świetnie nadaje się do masażu, a także do pielęgnacji ciała niemowląt. Można ją wsmarowywać w zniszczone końcówki włosów, a także stosować na blizny, rozstępy i łuszczącą się skórę.

Przepis na balsam do ust z nagietka

Mieszamy w miseczce 1 łyżkę organicznego masła Shea oraz 1 łyżeczkę olejku z nagietka. Dokładnie ucieramy, a następnie przekładamy do małego słoiczka. Taki balsam odżywczy do ust działa nawilżająco i natłuszczająco i doskonale wpływa na stan spierzchniętych i suchych ust.

Przepis na maść nagietkową

Zgodnie ze starą recepturą podgrzewamy w garnku kostkę gęsiego smalcu i dodajemy do niej dwie duże garści płatków nagietka (świeżych lub suszonych). Doprowadzamy całość do wrzenia, cały czas mieszając. Odstawiamy miksturę do ostudzenia, a następnie znów podgrzewamy. Na koniec przecedzamy przez sito do szklanego słoiczka, studzimy i wstawiamy do lodówki. Taka maść wykazuje skuteczne działanie łagodzące w przypadku egzemy, oparzenia lub wysypki.

Autor

Maria