Zasolenie gleby – co to jest i o czym świadczy?

Zasolenie podłoża jest problemem, z jakim borykają się działkowicze i miłośnicy ogrodnictwa uprawiający swoją ziemię w miastach. Aglomeracje mają to do siebie, że działalność człowieka jest w nich mocno odczuwalna i nie pozostaje bez znaczenia dla otoczenia. Nieprzemyślana gospodarka surowcami mineralnymi, ale też błędy w uprawach, a po części takie klimat zmieniają właściwości gleby. Nadmierne zasolenie podłoża uważa się za jedną z takich zmian, która niestety źle działa na rośliny. O tym, jak rozpoznać problem i walczyć z zasoleniem gleby dowiesz się z dalszej części naszego artykułu.

Czym jest zasolenie gleby?

Zasolenie gleby jest sytuacją, w której w glebie występuje nadmierne stężenie składników mineralnych, zwłaszcza soli takich jak chlorki, siarczany, węglany, czy azotany. Te substancje mogą być naturalnie obecne w glebie, ale nadmierne ilości soli, zwłaszcza soli rozpuszczalnych, mogą powodować problemy. Jednym z największych jest tzw. susza fizjologiczna.

Przyczyny zasolenia gleby

Zasolenie gleby może mieć różne przyczyny – zależne i niezależne od człowieka. Do tych drugich zalicza się bez wątpienia nadmierną ilość opadów. Do pierwszych – zbyt intensywne nawadnianie z ręki człowieka. Zarówno jedno, jak i drugie sprawia, że do gleby dostają się sole i ich stan zwiększa sie ponad normę. W przypadku obszarów o niewystarczającej ilości opadów deszczu, proces ten może być jeszcze bardziej intensywny, ponieważ woda jest jedynym mechanizmem usuwania soli z gleby (przy optymalnym podlewaniu szkodliwe związki zostaną wypłukane, dlatego tak istotne jest pilnowanie odstępów między podlewaniami i ilości wody aplikowanej do gleb. Zarówno obfite podlewanie, jak i jego brak są szkodliwe).

• Czym jest poplon? Jaki poplon na chwasty i pod warzywa? Rośliny na poplon

Inną przyczyną zasolenia gleby może być stosowanie nawozów mineralnych niezgodnie z ich przeznaczeniem, czy wskazówkami producenta. Nawozy te mogą zawierać dużą ilość soli mineralnych, często też spotykamy się z nadmierną zawartością kationów w składzie. Te z czasem gromadzą się w glebie, szczególnie w obszarach intensywnego rolnictwa.

Ponadto, w wyniku działalności górniczej i przemysłowej, do gleby może dostawać się dodatkowa ilość soli. Do zasolenia częściej dochodzi w przypadku rejonów nadmorskich, zatem nie można powiedzieć, że klimat jest całkowicie bez znaczenia.

Co świadczy o podwyższonym zasoleniu zdegradowanych gleb?

Częstym objawem zasolenia gleb jest obniżona jakość upraw, gorsze plony, obumieranie określonych roślin (zwłaszcza tych, które są mniej odporne na rosnący poziom zasolenia gleb – azalie, różaneczniki, paprocie, krzewy i drzewka owocowe). Ich odporność jest gorsza niż irg czy berberysów (co nie oznacza, że rośliny odporne nie ucierpią w razie zasolenia gleb). Dewastacja gleb to problem, o którym piszemy niżej.

Skutki zasolenia gleby

Skutki zasolenia gleby mogą być bardzo negatywne zarówno z punktu widzenia odżywiania organizmów, jak i użytkowania ziemi. Oto niektóre z nich:

• zmniejszenie poziomu wody i możliwości sorpcyjnych samej gleby oraz oddawania jej roślinom, powoduje ich stopniowe usychanie,
• konieczność stosowania nawozów organicznych – zasolenie gleby sprawia, że rośliny mogą mieć trudności z pobieraniem składników pokarmowych. W takich przypadkach konieczne staje się stosowanie nawozów organicznych, które nie zawierają soli mineralnych,
• degradacja gleby – skutkiem zasolenia gleby jest jej stopniowa degradacja, czyli pogorszenie jakości i zdolności do wspierania roślin i organizmów glebowych na różnych etapach ich życia. Gorsza zasobność podłoża może z kolei prowadzić do spadku plonów i obniżenia jakości upraw,
• wzrost ciśnienia osmotycznego – zasolenie gleby może prowadzić do wzrostu ciśnienia osmotycznego w roślinach, co negatywnie wpływa na ich zdrowie i wzrost.

Gdy potrzeby pokarmowe roślin nie są odpowiednio zaspokojone, już po ich wyglądzie i plonach można poznać, że doszło do uszkodzenia wierzchniej warstwy gleby lub jej głębszych partii.

Jak na zasolenie gleb reagują rośliny?

Rośliny są największymi ofiarami zasolonej gleby. Rośliny niektórych gatunków są bardziej odporne na zasolenie gleby niż inne. Rośliny sadownicze, takie jak cytrusy są z kolei bardziej wrażliwe na wahania stanu i obniżenie jakości gleby, więc reagują bardzo szybko – niską jakością i małą ilością plonów. Brak dostępu do składników pokarmowych czyni je słabszymi, bardziej skłonnymi do uszkodzeń. A gdy dochodzi do wzrostu ciśnienia osmotycznego, zaczynają być widoczne skutki toksycznych właściwości soli. Liście butwieją, brązowieją i opadają. System korzeni roślin słabnie, aż wreszcie cała roślina obumiera.

Jak zaradzić zasoleniu gleby?

Zasolenie gleby jest problemem trudnym do rozwiązania, ale istnieją pewne kroki, które można podjąć, aby mu zaradzić:

• odpowiednie nawadnianie upraw – kontrolowane i umiarkowane nawodnienie upraw może pomóc w eliminacji nadmiaru soli z gleby poprzez spłukiwanie ich w głąb profilu glebowego,
• stosowanie nawozów mineralnych z umiarem – należy dokładnie dobierać nawozy mineralne. Nawozy należy stosować zgodnie z zaleceniami producenta, aby uniknąć nadmiernego dostarczania soli do gleby,
• rozważenie stosowania nawozów organicznych – nawozy organiczne mogą być lepszym rozwiązaniem w przypadku zasolonych gleb, ponieważ składniki mineralne nie są w nich obecne w zbyt dużych ilościach, a ich miejsce zajmują składniki pokarmowe,
• monitorowanie zawartości soli – regularne badania gleby mogą pomóc w monitorowaniu poziomu zasolenia i podejmowaniu odpowiednich działań zaradczych w zależności od rodzaju i charakteru upraw czy warunków klimatycznych,
• praktyki uprawy chroniące przed erozją gleby – odpowiednie praktyki uprawy, takie jak uprawa roślin okrywowych i sadzenie roślin odpornych na zasolenie (które poprawiają jakość gleby), mogą pomóc w ochronie gleby przed erozją i utratą składników mineralnych.

Doraźnie zaleca się jednak jednorazowe zalanie podłoża, co pomoże wypłukać z niego nadmiar związków mineralnych. To dość kosztowna, choć skuteczna opcja stosowana na większych, profesjonalnie prowadzonych terenach rolniczych. Stamtąd też pomysł o dodawaniu gipsu do gleby czy wymieszaniu jej z nawozami wapniowymi.

Negatywne zmiany w strukturze gleby a jakość upraw

Gleba – jak wiele innych elementów przyrody – może ulec negatywnym zmianom, które wpływają na jej jakość i zdolność do wspierania życia. Zasolenie gleby to poważny problem, który może wpłynąć na ograniczenie jej wydajności we wspieraniu roślin na każdym etapie wzrostu i życia. Kiepska gleba źle wpływa na produkcję rolno-sadowniczą i gospodarkę surowcami mineralnymi, co rzutuje na codzienne aspekty naszego życia (np. wyższe ceny warzyw i owoców, problemy z ich dostępnością, konieczność stosowania sztucznych mieszanek wspomagających wzrost plonów).

Dlatego ważne jest, aby podejmować odpowiednie działania zaradcze i działać w celu ochrony gleby przed zasoleniem. W miarę jak zrozumiemy lepiej przyczyny i skutki zasolenia gleby, będziemy mogli podejmować bardziej skuteczne działania, by dbać o środowisko naturalne i jego zasoby.

Autor

Maria